Gminna Biblioteka Publiczna w Ułężu realizuje zadanie: Budowa pomnika jako Miejsce Pamięci Narodowej Żołnierzom Wyklętym Placówki 44 Sobieszyn AK-WiN – w ramach podpisanej umowy nr 01542/21/FPK/DDK z dnia 07.06.2021 r. dotyczącej dofinansowania zadań w ramach Programu Miejsca pamięci i trwałe upamiętnienia w kraju ze środków finansowych Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
Na realizację zadania otrzymano dofinansowanie ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w kwocie 90 000 zł.
Pomnik upamiętniający Żołnierzy Wyklętych z Placówki 44 Sobieszyn AK-WiN powstanie we współpracy Gminy Ułęż, reprezentowanej przez Gminną Bibliotekę Publiczną w Ułężu, z Parafią Podwyższenia Krzyża Świętego w Sobieszynie i Kołem Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Rykach. W działalność edukacyjno-promocyjną włączy się Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Jana III Sobieskiego w Sobieszynie. Tekst umieszczony na pomniku to swoisty skrót wiedzy o jednostkach, bohaterach i wydarzeniach związanych z działalnością w okresie wojny i po wojnie Placówki 44 Sobieszyn AK-WiN .
Inicjatywa budowy pomnika będzie przywróceniem pamięci historycznej. To ważna sprawa dla lokalnej społeczności, z której wywodzili się Żołnierze Wyklęci. Niektórzy z nich, jak np. „Złośnik” (Jan Wardak), „Szczygieł” (Stefan Ostrowski) i „Smoking” (Czesław Sekita), zamordowani w praskim Toledo, do dziś nie mają własnych grobów. Wiele rodzin przez długie lata po wojnie spotykała się z dyskryminacją miejscowych władz i środowiska postkomunistycznego. Przyszedł czas na przywrócenie im godności. Pomnik będzie swoistą rehabilitacją i wyrażeniem szacunku dla tych, którzy ginęli dla Ojczyzny w walce z wrogiem niemieckim, sowieckim i polskimi konfidentami. Będzie to też pierwszy pomnik historyczny na terenie gminy Ułęż, miejsce oddania hołdu, złożenia wiązanek przez różne instytucje, przez społeczność lokalną z okazji rocznic historycznych, miejscem spotkań i lekcji historycznych. Przyszedł czas na upowszechnianie i promowanie własnej tożsamości oraz właściwą edukację historyczną. To miejsce pamięci będzie więc odpowiedzią na oczekiwania społeczne i będzie pełnić ważną rolę historyczną. Opiekę nad miejscem pamięci poświęconym Żołnierzom Wyklętym Placówki 44 Sobieszyn AK-WiN pełnić będzie Gminna Biblioteka Publiczna w Ułężu, Parafia Sobieszyn, Koło Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej im. Majora Mariana Bernaciaka „Orlika” w Rykach i Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Jana III Sobieskiego w Sobieszynie. Będzie to miejsce ogólnodostępne bez pobierania jakichkolwiek opłat.
Pomnik usytuowany będzie na terenie parku pomiędzy kościołem w Sobieszynie a drogą powiatową nr 1435L, w miejscu dostępnym dla wszystkich, również niepełnosprawnych, tuż obok parkingu, więc możliwe byłoby organizowanie uroczystości rocznicowych przy pomniku. Teren przy pomniku zostanie utwardzony. W tym ogólnodostępnym miejscu dla parafian, mieszkańców i odwiedzających turystów pomnik poświęcony Żołnierzom Wyklętym Placówki 44 Sobieszyn AK- WiN, będzie miejscem zadumy i pamięci o przeszłości. Miejsce postawienia pomnika nie jest wybrane przypadkowo, Ksiądz Aleksander Zalski był proboszczem w Sobieszynie w latach 1935 – 1958, ps. „Maciej”, wstąpił do Seminarium Duchownego w 1917 r., święcenia kapłańskie przyjął w 1921 r. Pełnił posługę duszpasterską będąc wikariuszem w Garwolinie, Łukowie, Parczewie i Siedlcach, proboszczem w Zarzeczu, a następnie w Sobieszynie (woj. lubelskie). W latach II wojny światowej wspierał tajne nauczanie a od 1943 r. udzielał schronienia nauczycielom Szkoły Przysposobienia Spółdzielczego z Zakrzówka. Był kapelanem żołnierzy 44 Placówki PP AK „Wilków” w Sobieszynie i ściśle współpracował z mjr Marianem Bernaciakiem ps. Orlik. Współpracował z oddziałem „Orlika”, pomagał przygotować akcje, udzielał schronienia partyzantom. Na plebani odbywały się spotkania i tam kontaktowali się żołnierze. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński w 2008 r. nadał pośmiertnie kapelanowi Armii Krajowej ks. Aleksandrowi Zalskiemu, w uznaniu wybitnych zasług dla niepodległości Rzeczypospolitej oraz za kształtowanie postaw patriotycznych młodzieży, Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski. Podczas uroczystości w 50 rocznicę śmierci kapłana w kościele p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego w Sobieszynie list Prezydenta RP do uczestników i organizatorów uroczystości odczytała Barbara Mamińska dyrektor Biura Kadr i Odznaczeń w Kancelarii Prezydenta RP. “W uznaniu wybitnych zasług Księdza Aleksandra Zalskiego dla niepodległości Polski, dla umacniania naszej narodowej tożsamości, dla wychowywania młodych pokoleń Polaków w duchu umiłowania Ojczyzny – odznaczyć pośmiertnie tego wspaniałego kapłana i gorącego patriotę Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Dzisiaj społeczność ziemi sobieszyńskiej manifestuje pamięć o tej wybitnej postaci.” Mając na uwadze słowa Prezydenta RP – Lecha Kaczyńskiego, społeczność, rodziny kombatanckie widzą konieczność aby właśnie na tym terenie Parafii w Sobieszynie wznieść pomnik upamiętniający żołnierzy Placówki 44 Sobieszyn.
Na pomniku zostanie umieszczona płyta inskrypcyjna z napisem:
ŻOŁNIERZOM
PLACÓWKI 44 SOBIESZYN
ARMII KRAJOWEJ – ZRZESZENIA „WOLNOŚĆ I NIEZAWISŁOŚĆ”,
KTÓRZY IDĄC ŚLADAMI SWYCH OJCÓW I DZIADÓW
WALCZYLI O WOLNOŚĆ OJCZYZNY
POD DOWÓDZTWEM MJR. MARIANA BERNACIAKA „ORLIKA”
I DUCHOWYM PRZEWODNICTWEM KAPELANA PLACÓWKI
KS. ALEKSANDRA ZALSKIEGO „MACIEJA”,
PROBOSZCZA MIEJSCOWEJ PARAFII.
POLEGŁYM I ZAMORDOWANYM
PRZEZ OKUPANTÓW NIEMIECKIEGO I SOWIECKIEGO
ORAZ FUNKCJONARIUSZY KOMUNISTYCZNEGO APARATU REPRESJI.
PATRIOTOM, KTÓRZY NIEŚLI POMOC WALCZĄCYM.
CZEŚĆ I CHWAŁA
W DNIU NARODOWEGO ŚWIĘTA NIEPODLEGŁOŚCI
11 LISTOPADA 2021 R.
MIESZKAŃCY GMINY UŁĘŻ
